Fernand Léger

Joseph Fernand Henri (Fernand) Léger (Argentan 1881 – Gif-sur-Yvette 1955) was de zoon van een veeboer die overleed toen Fernand 4 jaar was. Op zestienjarige leeftijd ging Léger in de leer bij een architect in Caen. In 1900 vertrok hij naar Parijs, waar hij zich in de wijk Montparnasse vestigde. Hij volgde lessen aan de École des Arts Décoratifs en aan de Académie Julian. Zijn schilderijen uit die tijd staan onder invloed van het impressionisme; de stroming die dan gangbaar is.

 

In 1907 ontmoette hij Robert Delaunay, Alexandre Archipenko, Amédeo Modigliani en Marc Chagall. Ook kwam hij in contact met het werk van Cézanne, waardoor hij meer en meer kubistisch gaat werken. In 1911 sluit Léger zich aan bij de Puteaux-groep in het huis van Jacques Villon. Als Léger de reeks Fumées sur les toits in 1911-1912 schildert, bevindt hij zich op een keerpunt in zijn carrière. Het uitzicht vanuit zijn atelier over de daken van Parijs, met zijn schoorstenen en rookpluimen, inspireert Léger om te experimenteren met vorm en kleur, waarbij hij van betrekkelijk realistisch naar abstractie en kleur toewerkt. Deze zoektocht resulteert uiteindelijk in kubistische werken als Contrastes de formes (1913).

 

Tijdens de Eerste Wereldoorlog wordt hij gemobiliseerd in het Franse leger. Nadat hij gewond raakt, wordt hij in 1916 afgekeurd en kan hij zijn schildersbestaan weer hervatten. La partie de cartes (1917), dat Helene Kröller-Müller voor haar collectie koopt is een hoogtepunt in Légers oeuvre en ondenkbaar zonder de Fumées sur les toits. 

 Zijn werken uit de jaren twintig worden gekenmerkt door een mechanische uitbeelding van mensen en objecten. In 1920 ontmoette Léger de architect Le Corbusier, met wie hij vriendschap sloot. Ook maakte hij kennis met het werk van Piet Mondriaan en Theo van Doesburg, dat een inspiratiebron voor hem werd. De machine-esthetiek, weerspiegelde zijn hoop om kunst te maken die het moderne leven zou beschrijven en inspireren. Na de oorlog keerde hij zich af van de experimenten met pure abstractie. Levendige schilderijen met soldaten, fabrieksarbeiders, schippers en pulserende stedelijke omgevingen zijn vaak het onderwerp zoals The City of 1919 en The Mechanic of 1920 .

 

Als een oproep tot orde introduceerde Léger de monumentale, klassieke figuur in zijn kunst. De absolute rust en stilstand van Woman Holding a Vase toont zijn affiniteit met de neo-antieke afbeeldingen van vrouwen zoals Pablo Picasso en Gino Severini dat ook deden en net zo puur als Le Corbusier. Légers palet van blauw, geel, rood en zwart is schatplichtig aan Piet Mondriaans gelijktijdige De Stijl-schilderijen, wat Légers identificatie met utopische idealen van die tijd nog eens onderstreept.

 

Het resultaat van meer dan honderd voorbereidende studies uit 1947, The Great Parade is een ander bepalend werk binnen het oeuvre van de kunstenaar. Het circus is hierbij de arena van toeschouwers de clowns, trapeze-artiesten en dierenacts. Léger wilde hiermee het grote publiek bereiken.

 

Het weerspiegelt twee centrale thema's van Légers late schilderijen: menselijke figuren in beweging, waaronder acrobaten en muzikanten, en de vrijetijdsbesteding van de werkende bevolking zoals fietsen, zwemmen en picknicken.

Léger was al sinds zijn kindertijd gefascineerd door rondreizende circusgroepen. Het circus was het symbool geworden van een egalitaire ruimte. Veel kunstenaars – waaronder ook Pablo Picasso en Marc Chagall – beschouwden het als een omgeving waarin cultuur, muziek en podiumkunsten toegankelijk waren voor een veel breder publiek.

Léger zei over het schilderij van de Acrobaat (zie hieronder): “De acrobaat en de schijf die hem omringt vertegenwoordigen beweging. De bloem in zijn hand, versterkt de indruk van beweging; dat geldt ook voor de vorm van de kat op de stoel. De rechte lijnen van de stoel, die aan de rand van het doek aan dezelfde kant, de ladder en de partner van de acrobaat vormen het statische deel van het beeld, dat heftig contrasteert met het dynamische deel. Hoe meer contrasten er in een foto zitten, hoe sterker het schilderij.”

 

 

In het Kröller Müller is van 19 november 2022 t/m 2 april 2023 de tentoonstelling Fernand Léger en de daken van Parijs; gemaakt in samenwerking met de Triton Collection Foundation.