Max Carl Friedrich Beckmann (Leipzig 1884 – 1950 New York) was een Duitse schilder, graficus, beeldhouwer en schrijver. Hoewel hij wordt geclassificeerd als een expressionistische kunstenaar, verwierp hij zowel de term als de beweging. In de jaren 1920 was hij verbonden met de Nieuwe Zakelijkheid (Neue Sachlichkeit).
Hij vervulde zijn militaire dienst als hospik totdat hij in 1915 een zenuwinzinking kreeg. Getraumatiseerd door de ervaringen van de Eerste Wereldoorlog en goed belezen in filosofie en literatuur, overwoog Beckmann ook mystiek en theosofie in zijn zoektocht naar het "Zelf". Als een ware schilder-denker probeerde hij de verborgen spirituele dimensie in zijn onderwerpen te vinden, waarbij hij de academische manier van schilderen achter zich liet. Zelfs bij lichte onderwerpen zoals circusartiesten had Beckmann vaak een ondertoon van melancholie of ongemak in zijn werken.
In de jaren 1930 werd zijn werk explicieter met bijna angstaanjagende beelden en vervormde vormen. Het is een combinatie van brutaal realisme en sociale kritiek, die samenvalt met de opkomst van het nazisme in Duitsland. Veel van Beckmann's schilderijen uiten de kwellingen van Europa in de eerste helft van de 20e eeuw, en veel symbolen krijgen een grotere betekenis, waarbij ze universele thema's van terreur, verlossing en de mysteries van eeuwigheid en het lot uiten.
Zijn geluk tijdens de Weimarrepubliek veranderde met de opkomst van Adolf Hitler, wiens afkeer van moderne kunst snel leidde tot onderdrukking ervan door de staat. In 1933 noemde de nazi-regering Beckmann een "culturele bolsjewiek" en ontsloeg hem uit zijn lesgevende positie aan de kunstacademie in Frankfurt. De dag na Hitlers radiotoespraak over 'ontaarde kunst' in 1937 verliet Beckmann Duitsland met zijn tweede vrouw, Quappi, voor Amsterdam, hoewel hij liever naar de VS ging. De werken die hij in zijn Amsterdamse studio voltooide, waren zeer krachtig met grote drieluiken. Na de Tweede Wereldoorlog werd Beckmann warm verwelkomd in Amerika. Zijn kunst werd goed ontvangen, wat leidde tot snel succes.
Gedurende de laatste drie jaar van zijn leven doceerde hij aan de Washington University en het Brooklyn Museum. Na tussenstops in Denver en Chicago namen hij en Quappi een appartement in Manhattan, waar hij in 1950 stierf terwijl hij op weg was om een van zijn schilderijen in het Metropolitan Museum of Art te zien. In dat jaar had hij de Prix Conte-Volpi op de Biënnale van Venetië nog gewonnen.
Hij bewonderde Cézanne en Van Gogh, maar ook Blake, Rembrandt en Rubens, evenals Noord-Europese kunstenaars uit de late middeleeuwen en de vroege renaissance, zoals Bosch, Bruegel en Matthias Grünewald. Zijn figuratieve stijl van schilderen en compositiemethode zijn deels geworteld in het beeldmateriaal van middeleeuws glas-in-lood. Door zich bezig te houden met portretten, landschappen, stillevens en historische schilderijen, creëerde zijn gevarieerde oeuvre een zeer persoonlijke maar authentieke versie van het modernisme, met een gezonde eerbied voor traditionele vormen. Max Beckmann droomde van een wereld van acteurs, cabaretzangers, helden en schurken, wier drama's zich ontvouwen op stadsstraten, bij maskerades en carnavals, en in met kaarsen verlichte kamers. De kunstenaar zelf maakt vaak deel uit van de actie, meestal verkleed. Hij staat ook bekend om de zelfportretten die hij zijn hele leven door schilderde, waarvan het aantal en de intensiteit alleen worden geëvenaard door die van Rembrandt en Picasso.
Het innovatieve en moderne aspect van zijn werk ligt niet zozeer in zijn keuze van onderwerp, maar eerder in de uitwerking ervan. Vooral de manier waarop hij de ruimte manipuleert, is uniek, met scherpe hoeken, vervreemdende perspectieven, afsnijdingen en beklemmende kaders. Ze resoneren met het turbulente Europa tijdens en tussen twee wereldoorlogen. Beckmann's schilderijen zijn een reactie op de veranderende samenleving. De perspectieven lijken nooit evenwichtig te zijn.
Veel van Beckmanns late schilderijen zijn te zien in Amerikaanse musea. Hij had een diepgaande invloed op Amerikaanse schilders als Philip Guston en Nathan Oliveira en, inderdaad, op het Amerikaans figuratief expressionisme rodnom Boston. Zijn postume reputatie heeft misschien eerst geleden onder zijn zeer individuele artistieke pad, aangezien hij zichzelf niet beschouwde als onderdeel van een beweging. Sinds het einde van de 20e eeuw krijgt het werk van Beckmann een toenemende internationale reputatie. Het Saint Louis Art Museum heeft 's werelds grootste openbare collectie Beckmann-schilderijen en organiseerde een grote tentoonstelling van zijn werk in 1998.
Na het Guggenheim, het MoMA en andere musea, heeft nu het Kunstmuseum Den Haag een tentoonstelling over zijn oeuvre op basis van zijn verbeelding van de ruimte. Zijn essays, toneelstukken en vooral zijn dagboeken zijn ook unieke historische documenten. Een selectie van Beckmann's geschriften is gepubliceerd, evenals zijn biografie.
