Jan Mankes (Meppel 1889 – Eerbeek 1920) bezocht een aantal jaar de HBS, maar blonk daar niet uit. Nadat zijn vader, een belastingambtenaar, naar Delft werd overgeplaatst, stopte hij met zijn studie. Mankes werd leerling op het atelier van de glasbrander en glazenier J.L. Schouten te Delft. In zijn vrije tijd kreeg hij tekenles van zijn collega Herman Veldhuis. Ook volgde hij lessen op de avondacademie in Den Haag.
Vanaf 1908 werkte Jan Mankes als vrij kunstenaar. In het begin schilderde Mankes vooral donkere vogels in donkere tinten, later ook licht gekleurde veelal witte dieren zoals hanen en konijnen. In 1909 verhuisde het gezin naar De Knijpe bij Heerenveen. Hier ontstonden de belangrijke kunstwerken 'Dood watersnipje' (1910), 'Steenuiltje op tak' (1911) en 'Zelfportret met uil' (1911). De natuur en vooral vogels, werd een geliefd onderwerp. Zijn mecenas, de kunstverzamelaar en sigarenfabrikant Aloysius Pauwels, heeft hem bijzondere vogels gestuurd, zodat Mankes deze dieren kon schilderen.
De realistische schilderijen van Jan Mankes zijn van klein formaat vaak niet groter dan een A4tje. Zijn werk wordt gekenmerkt door een grote soberheid en verstilling. Het is dromerig, vaag symbolistisch en vooral kwetsbaar. Vanaf 1912, toen hij een etspers kocht, maakte hij ook prenten en houtsneden onder invloed van de Japanse kunstenaar Hokusai.
Mankes zocht zijn onderwerpen altijd dicht bij huis; die nabijheid koos hij bewust. Zijn werken zijn daarmee een hommage aan het Nederlandse landschap dat inmiddels zo ingrijpend veranderd is. Het schilderij van de Woudsterweg waaraan hij zes jaar met zijn ouders woonde werd er gemaakt en wordt als een van zijn meesterwerken gezien.
Hoewel Jan Mankes afgelegen woonde, bleef hij goed op de hoogte van nieuwe ontwikkelingen. Hij kwam in aanraking met de Reinlevenbeweging en bezocht vergaderingen van de socialistische partij van Domela Nieuwenhuis. Anna Zernike, de eerste vrouwelijke, Doopsgezinde, dominee van Nederland, werd in 1915 zijn echtgenote. Na hun huwelijk woonden zij enige tijd in Den Haag. Hij leidde een teruggetrokken leven, even „verstild” als zijn werk.
Kunstenaars gingen begin 20e eeuw massaal een andere richting uit en er ontstaan allerlei nieuwe stromingen, zoals het expressionisme, kubisme en het futurisme. Maar waar zijn tijdgenoten vooruitkijken, kijkt Mankes liever terug. Hij haalt zijn inspiratie uit het impressionisme en de Renaissance. Zijn zelfportretten, vogelschilderingen en landschappen zijn onnavolgbaar in de combinatie van precisie en poëzie.
Nadat bij Jan Mankes tuberculose was geconstateerd, verhuisde het echtpaar naar het Gelderse Eerbeek. In deze bosrijke omgeving hoopte hij verlichting te vinden. Jan Mankes overleed op 30 jarige leefdstijd in Eerbeek. Hij heeft ongeveer 150 schilderijen, 100 tekeningen en 50 prenten nagelaten. In meer dan de helft van zijn werk is de natuur het belangrijkste onderwerp. Daarnaast maakte hij (zelf)portretten, stillevens, landschappen en interieurs.
Zijn werk kenmerkt zich door evenwichtige composities en ingetogen kleurgebruik, alsmede een nauwelijks zichtbare penseelstreek die zo tot een verstilling leidt met een soberheid die kenmerkend was voor . Het is dromerig, vaag symbolistisch en vooral kwetsbaar. Soms haalde hij het schuurpapier weer over zijn schilderijen voor een vintage look. De kleur rood zorgt in veel schilderijen voor diepte en extra accenten. Zijn werk is onder meer te vinden in Museum Arnhem en het museum MORE in Gorssel.
